Mondkapjes | Alles Wat Je Moet Weten
Mondkapjes zijn inmiddels niet meer uit het straatbeeld weg te denken. Nu de overheid het dringende advies heeft gegeven om in publieke ruimtes een mondkapje te dragen, nemen de vraag naar en de vragen over mondkapjes toe. In dit artikel zetten we alle feiten op een rij.
INHOUD
- Heeft een mondkapje nut?
- Welke soorten mondkapjes zijn er?
- Kan ik zelf een mondkapje maken?
- Hoe moet ik een mondkapje dragen?
- Kan ik een mondkapje wassen?
- Waar moet ik een mondkapje dragen?
- Is het lang dragen van een mondkapje schadelijk voor mijn gezondheid?
- Mondkapjes en kinderen
- Waar kan ik mondkapjes goedkoop bestellen?
Heeft een mondkapje nut?
De mondkapjes zijn niet aan te slepen in de strijd tegen het coronavirus. Ook in Nederland stijgt de vraag. Maar heeft het dragen van een mondkapje eigenlijk wel zin? Het RIVM was maandenlang sceptisch over het gebruik van een mondkapje. Jaap van Dissel, directeur van het Centrum voor Infectiebestrijding bij het RIVM, liet zich zelfs ontvallen dat als 200.000 mensen een mondkapje dragen er misschien één besmetting wordt voorkomen. Ook Bert Niesters, hoogleraar medische microbiologie van het UMCG, is honend over het gebruik van mondkapjes: ‘Tegen virussen helpt het niet, het is een schijnveiligheid. Coronavirussen en andere virussen zitten in kleine druppeltjes en je raakt eigenlijk vanaf een kleine afstand besmet. Het gaat om een afstand van anderhalf tot twee meter, of minder. De druppels komen dan op de mondkapjes en als je dit aanpakt met je hand kun je je alsnog besmetten.’ Ook vindt hij het gebruik ervan onhygiënisch. ‘Als je zelf ziek bent en moet hoesten of niezen, besmet je het mondkapje van binnenuit met je eigen vieze vloeistof.’
Als je er desondanks op staat of niet onderuit komt om een mondkapje te dragen, is het verstandig regelmatig van kapje te wisselen. Kapjes die echt bescherming bieden, zijn degene die een filter hebben. Niesters: ‘Die worden ook gebruikt in laboratoria als met materiaal van een patiënt wordt gewerkt of wanneer je in de kamer bent met een besmette patiënt. In deze gevallen weet je dat het risico op besmetting hoog is.’
Welke soorten mondkapjes zijn er?
We onderscheiden grofweg 3 soorten mondkapjes (ook wel: mondmaskers, mondneusmaskers of gezichtsmaskers). In de zorg gebruikt men ademhalingsbeschermingsmaskers (FFP-maskers) en medische gezichtsmaskers (ook wel chirurgische maskers). Daarnaast bestaan er niet-medische gezichtsmaskers.
FFP-maskers
FFP-maskers (Filtering Facepiece Particles-maskers) beschermen je tegen stofdeeltjes en virussen in de lucht. Ze zijn er in 3 categorieën: FFP1, FFP2 en FFP3. Hoe hoger het getal, des te beter de beschermingsgraad. FFP-maskers voldoen aan de Nederlandse normen voor ademhalingsbeschermingsmiddelen (NEN-EN 149+A1).
Medische gezichtsmaskers
Met een medisch gezichtsmasker bescherm je vooral de ander tegen besmetting. Zo kan het helpen om een virusverspreiding te beperken. Daarnaast beschermen medische maskers jou als drager tegen opspattend vloeistof. Medische gezichtsmaskers voldoen aan de Nederlandse normen voor medische gezichtsmaskers (NEN-EN 14683+C1).
Niet-medische gezichtsmaskers
Niet-medische gezichtsmaskers zijn zelfgemaakte of commercieel geproduceerde maskers. Deze zijn vaak gemaakt van stof, ander textiel of papier. Deze maskers zijn niet gestandaardiseerd en ongeschikt voor gebruik in de gezondheidszorg. Niet-medische mondkapjes zijn er in wegwerpvariant en in wasbare variant. Als het in de media gaat om mondkapjes bij burgers, dan worden deze maskers bedoeld.
Alleen bij juist gebruik hebben niet-medische mondkapjes waarschijnlijk een beperkt positief effect op het tegengaan van de verspreiding van het virus. Maar er zijn voor- en tegenargumenten bij het gebruik van mondkapjes in de openbare ruimte.
Argumenten vóór het gebruik van mondkapjes in de openbare ruimte
Niet-medische gezichtsmaskers helpen waarschijnlijk om de verspreiding van een infectie te beperken. Vooral omdat ze anderen (beperkt) beschermen tegen virusoverdracht door de drager van het masker.
Daarnaast zouden mondkapjes vanuit psychologisch opzicht kunnen bijdragen aan het tegengaan van de verspreiding van het virus. Ze kunnen een signaalfunctie hebben en mensen alerter maken op het feit dat het coronavirus onder ons is. Mogelijk gaan mensen door dit besef meer afstand houden, wat verspreiding van het virus bemoeilijkt.
Kanttekeningen gebruik mondkapjes openbare ruimte
Maar mondkapjes kunnen de kans op besmetting ook juist verhogen bij onjuist gebruik. Bijvoorbeeld als ze op de verkeerde manier verwijderd worden.
En waar mondkapjes voor sommige mensen een signaalfunctie kunnen hebben, kunnen ze voor andere mensen een gevoel van schijnveiligheid veroorzaken. Dat kan als gevolg hebben dat mensen belangrijke maatregelen (zoals 1,5 meter afstand houden en goed de handen wassen) juist minder goed naleven. Dit kan de kans op besmetting weer verhogen. Mondkapjes zijn dus geen vervanging van bestaande maatregelen, maar een aanvulling.
Kan ik zelf een mondkapje maken?
Je kunt zelf een niet-medisch mondkapje maken. Op de website van de Rijksoverheid kun je de instructies daarvoor downloaden. Kies textiel dat is bedoeld om in contact te komen met de huid. Je kunt gebruikt textiel (bijvoorbeeld lakens, theedoeken of kleding) of nieuw textiel nemen. Als je een nieuwe lap textiel of een nieuw kledingstuk gebruikt, was het dan eerst op 60 graden. Zo was je eventueel achtergebleven chemische stoffen uit de nieuwe stof.
Als je huidirritatie krijgt door de stof, probeer dan een mondkapje te maken van niet-gekleurd textiel, gebruikte schone theedoeken of beddengoed.
Maakt het uit welk naaipatroon ik gebruik?
Het is belangrijk dat je een patroon gebruikt waarbij het mondkapje zo goed mogelijk aansluit op je gezicht en je neus en mond bedekt. Bekijk de voorbeeldinstructie voor een niet-medisch mondkapje.
Kan ik ook een zakdoek voor mijn mond en over mijn neus knopen?
Nee. Het is belangrijk dat het niet-medisch mondkapje zo goed mogelijk aansluit op je gezicht en je neus en mond bedekt. Het vastknopen van een zakdoek is onvoldoende.
Kan ik een stofzuigerzak of filter voor stofzuigers gebruiken als filter in een eigen gemaakt mondkapje?
Nee. Het materiaal is niet geschikt om te gebruiken als mondkapje. Stofzuigerzakken en filters voor stofzuigers (waaronder HEPA-filters) zijn niet bedoeld om doorheen te ademen of om (langdurig) in contact te komen met de huid. Ze zijn bestemd en getest voor gebruik in stofzuigers.
Hoe moet ik een mondkapje dragen?
Was je handen met water en zeep voordat je een niet-medisch mondkapje opzet. Gebruik de touwtjes of elastieken om het mondkapje op te zetten. Raak de binnenkant van het mondkapje niet aan. Zorg dat het goed aansluit op je gezicht en je neus, mond en kin bedekt.
Wat doe ik als ik de elastieken van het mondkapje niet goed achter mijn oren kan bevestigen?
Gebruik in dat geval een niet-medisch mondkapje dat met een lint of twee elastieken achter je hoofd omgebonden kan worden. Bij een mondkapje met twee elastieken achter je hoofd, is het ook mogelijk om één elastiek achter je hoofd langs te maken.
Hoe zet ik mijn mondkapje af?
Gebruik de touwtjes of elastieken om het mondkapje af te zetten. Raak de binnenkant van het niet-medisch mondkapje en je gezicht (ogen, neus en mond) niet aan. Was je handen met water en zeep nadat je het niet-medische mondkapje hebt afgezet.
Wat moet ik doen na het afzetten van het mondkapje?
Na afdoen van het mondkapje is handhygiëne nodig. Zie voor handen wassen de RIVM-instructie. Zorg bij het afzetten dat je niet de binnenkant van het mondkapje of je gezicht (ogen, neus en mond) aanraakt.
Wat moet ik met mijn mondkapje doen na gebruik?
Heb je een wegwerp niet-medisch mondkapje of plastic handschoenen gebruikt voor eenmalig gebruik? Of is je zelfgemaakte mondkapje kapot of versleten? Dan kun je dit bij het restafval gooien. Ook wegwerphandschoenen horen bij het restafval. Je kunt ook (katoenen) niet-medische mondkapjes kopen of zelf maken. Deze kunnen gewassen en hergebruikt worden.
Kan ik een mondkapje wassen?
Als je mondkapje van textiel is, kun je het wassen en hergebruiken. De belangrijkste regel daarbij is om het kapje direct te wassen zodra je het afdoet. Gebruik het dus niet ongewassen een tweede keer. Geen wasmachine of wasmogelijkheid in de buurt, berg je mondkapje dan op in een afsluitbaar plastic zakje.
Gebruik de warmste stand van je wasmachine
Katoen kan wel wat hitte verdragen. Was je mondkapje daarom op de warmste stand van je wasmachine. Vanwege de hitte doet normaal wasmiddel hierbij zijn werk. Zijn de touwtjes die je om je oren bindt ook van katoen? Dan kun je het kapje voor de zekerheid ook nog een beurt in de droger geven. Zijn ze van elastiek, dan kun je het kapje beter aan de lucht laten drogen.
Geen wasmachine in de buurt? Leg het kapje in een pan met kokend water
Is er geen wasmachine in de buurt om je mondkapje te wassen, dan is kokend water ook een oplossing. Kook je mondkapje uit in een pan kokend water. Voeg zeep of wasmiddel toe en laat het kapje vervolgens zo’n vijf minuten koken.
Berg het kapje altijd op in een afsluitbare plastic zak
Nadat je het kapje hebt gereinigd is het belangrijk om het opnieuw in een (schone!) afsluitbare plastic zak te vervoeren, totdat je het opnieuw gebruikt.
Waar moet ik een mondkapje dragen?
Op het moment van schrijven – 18 oktober 2020 – gelden de volgende regels met betrekking tot het dragen van mondkapjes. Op sommige plekken is het dringende advies om een mondkapje te dragen. Dit geldt voor binnenruimten die voor publiek toegankelijk zijn, zoals: winkels, musea, gemeentehuizen, stations, vliegvelden, dierentuinen, attractieparken, parkeergarages, benzinestations en dergelijke.
Ook geldt dit advies in cafés en restaurants (per 14 oktober 2020 gesloten tot nader orde), theaters, bioscopen en concertzalen, wanneer je staat of loopt. Als je zit mag je het mondkapje afzetten.
Ook bij contactberoepen geldt het dringende advies een mondkapje te dragen. Dit geldt zowel voor de dienstverlener als voor de klant. In het OV was een mondkapje al verplicht, dit blijft zo. Ook het dringende advies een mondkapje te dragen in de auto wanneer je reist met mensen die niet tot jouw huishouden behoren blijft.
Geen grondwettelijke basis voor mondkapje
Overigens is er geen grondwettelijke basis voor het dragen van mondkapjes. Jan Brouwer, hoogleraar Recht en samenleving aan de Rijksuniversiteit Groningen stelt dat het verplichten om een mondkapje te dragen wettelijk niet mogelijk is. ‘Het is een indirect middel om gedrag te veranderen; dat mag simpelweg niet, liet hij eerder tegenover de NOS weten.’
Volgens Wim Voermans, hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit Leiden is de mondkapjesplicht in strijd met artikel 10 van de Nederlandse Grondwet (het recht op persoonlijke levenssfeer). ‘Alle collega’s zijn het met elkaar eens: dit kan niet. Je kunt niet zeggen: we doen de Grondwet nu even aan de kant. Dit mag echt niet. Die Grondwet beschermt juist tegen dit soort noodzakelijkheidsdenken en bestuurlijke ingrepen.’
Waar geldt het advies om een mondkapje te dragen niet?
Het advies geldt niet voor besloten gebouwen. Dit zijn gebouwen die niet vrij voor publiek toegankelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan kerken en verenigingsgebouwen. In het voortgezet onderwijs, middelbaar onderwijs en hoger onderwijs wordt het dragen van een mondkapje verplicht gesteld buiten de lessen. Dat is een advies dat de scholen zelf hebben geformuleerd.
Organisaties of ondernemers mogen hier zelf bepalen of ze een mondkapje dringend adviseren of zelfs verplicht stellen.
Krijg ik een boete als ik geen mondkapje op heb?
In het openbaar vervoer is het mondkapje verplicht. Je kunt een boete krijgen als je geen mondkapje draagt. In de andere situaties is het een dringend advies, maar geen verplichting om een mondkapje te dragen.
Kan ik met een mondkapje toch met meer mensen in een lift of in een smalle gang?
Nee, een mondkapje is nooit ter vervanging van andere maatregelen. Belangrijk is dat je afstand houdt en drukke plekken vermijdt.
Waarom worden mondkapjes nu wel geadviseerd?
Sinds het Kamerdebat van woensdag 30 september, is breed draagvlak om te besluiten tot een eenduidig landelijk advies, voor het dragen van mondkapjes in publieke binnenruimtes. Vanaf dat moment geldt het dringende advies aan alle mensen vanaf 13 jaar om (niet-medische) mondkapjes te dragen in publiek toegankelijke binnenruimtes.
Is het lang dragen van een mondkapje schadelijk voor mijn gezondheid?
Volgens de WHO leidt het dragen van een mondkapje niet tot een zuurstoftekort of CO2-vergiftiging. Dit komt doordat deze maskers luchtdoorlatend zijn. Een papieren wegwerpkapje of bijvoorbeeld een herbruikbaar mondkapje van textiel laat zuurstof- en CO2-moleculen gewoon door. Daarnaast sluiten mondkapjes zelden perfect aan op het gezicht, waardoor lucht ook via de zijkant kan in- en uitstromen. Als je zelf een mondkapje maakt, is het wel van belang dat je gebruikmaakt van materiaal waar je doorheen kunt ademen.
Mondkapjes en kinderen
Is een mondkapje geschikt voor kinderen onder de 3 jaar?
Nee, mondkapjes zijn niet geschikt voor kinderen onder de 3 jaar. Het advies om een mondkapje te dragen geldt voor kinderen vanaf 13 jaar.
Waarom moet mijn kind een mondkapje dragen?
Hoewel kinderen een minder grote rol bij de verspreiding van COVID-19 spelen dan volwassenen, geldt: hoe ouder het kind, hoe groter de rol bij de verspreiding van het virus is. Daarom geldt het dringende mondkapjesadvies ook voor kinderen vanaf 13 jaar.
Waar kan ik mondkapjes goedkoop bestellen?
Mondkapjes kun je online bestellen. Er zijn tal van aanbieders die mondkapjes aanbieden. Ben je nieuwsgierig waar je jouw mondkapjes zo voordelig en snel mogelijk kunt bestellen? PilPil.nl vergelijkt aanbieders van mondkapjes en laat je precies zien waar je deze het beste kunt kopen.
Foto: Anna Shvets | Pexels
